Wpływ technologii na społeczeństwo. Część 1 – Zamknięci w bańce informacyjnej

Bańka informacyjna

Żyjąc w XXI wieku i mając niebywale szeroki dostęp do informacji jesteśmy wciąż zalewani ich falami. Przez to nam samym coraz trudniej nam je filtrować i wybierać wartościowe, obiektywne treści. Prowadzi to do pewnej selekcji w określony sposób nacechowanych źródeł informacji, z których korzystamy. Widzimy zatem coraz wyraźniej tendencję do polaryzacji opinii publicznej, która skutkuje zamykaniem się ludzi w czymś, co funkcjonuje powszechnie jako bańka informacyjna (bańka filtrująca).

W związku z tym, że nie możemy poświęcić tyle czasu na wybieranie i weryfikowanie natłoku informacji posługujemy się pewnym uproszczeniem. Po tym jak raz nam się spodoba np. jakiś artykuł, program, autor, przyzwyczajamy się do niego i kontynuujemy jego oglądanie. Podobnie wygląda sytuacja z mediami społecznościowymi – to one dostosowują się do odbiorcy, a nam proponują treści podobne do już obserwowanych. W ten sposób ludzie są zamykani w bańkach informacyjnych, tzn. dostają treści, z którymi generalnie się zgadzają. Bańka informacyjna polega na dostarczaniu przez algorytmy takich treści, z którymi według nich się zgadzamy.

Jak media społecznościowe uczą się swoich użytkowników

Rejestracja użytkownika

W jaki sposób algorytmy mediów społecznościowych proponują nam treści? Odpowiadając na to pytanie możemy uświadomić sobie wpływ algorytmów na nasze zainteresowania. W poniższym modelu postaram się to wyjaśnić. Dla medium społecznościowego użytkownik jest zapisem bitów w bazie danych, tzw. Awatarem. Występują też źródła informacji – są to np. inni użytkownicy, prasa, innymi słowy – udostępnione treści. W poniższym modelu Awatar ma formę ludzika, źródło informacji formę koła, strzałka przerywana reprezentuje początek interakcji ze źródłem informacji, a strzałka ciągła symbolizuje podtrzymanie interakcji Awatara ze źródłem informacji. Nacechowanie źródeł informacji oraz Awatara użytkownika jest oznaczone odpowiednimi kolorami.

Rysunek numer jeden obrazuje Awatara użytkownika, który zarejestrował się po raz pierwszy w danym portalu społecznościowym. Użytkownik ten dopiero zaczyna interakcje ze źródłami informacji. Wybiera trzy z nich – są one oznaczone odpowiednimi kolorami. Awatar jest koloru białego z uwagi na to, iż medium społecznościowe zaczyna się go dopiero uczyć. Kolor ten oznacza brak zainteresowań użytkownika w bazie danych medium społecznościowego.

Informacje o użytkowniku

Na rysunku numer dwa widać, że użytkownik podtrzymuje interakcje z wybranymi źródłami informacji, a następstwem tego jest fakt, iż medium społecznościowe zapisuje w bazie danych sposób, w jaki te interakcje się odbywają (jak często, jak długo następują interakcje). Awatar użytkownika na tej podstawie nabiera kolorów – jest już jakkolwiek nacechowany, przyporządkowany do grupy na podstawie źródeł informacji, z którymi miał interakcje. Algorytmy medium społecznościowego znając zachowanie oraz preferencje użytkownika proponują mu kolejne treści (źródło numer 4).

Proponowanie nowych treści

Rysunek numer trzy obrazuje, że Awatar użytkownika akceptując propozycje nowych treści od algorytmów medium społecznościowego ewoluuje w czasie (coraz bardziej nabierając kolorów). Proponowanie nowych treści odbywa się poprzez fakt, iż podobne Awatary innych użytkowników lubią takie treści, czyli podobni do niego odbiorcy treści X lubią też treść Y, więc prawdopodobnie użytkownik też ją polubi.

Poprzez fakt, że Awatar użytkownika zmienia się w czasie można wyszczególnić, co w danym okresie lubił dany użytkownik. Bazy danych zbierają i gromadzą te treści. W ten sposób media społecznościowe zdobywają informacje o swoich użytkownikach i np. potrafią kierować do nich odpowiednio sprofilowane reklamy. Z punktu widzenia medium społecznościowego istotne jest, aby jakkolwiek przyporządkować użytkownika do określonej grupy (lub stworzyć nową). Po części ten mechanizm odpowiada za tworzenie baniek informacyjnych. Chcąc wyświetlić użytkownikowi reklamę (za którą zapłacił inny użytkownik) siłą rzeczy medium społecznościowe musi wiedzieć kim dany użytkownik jest i czy do niego ta reklama będzie pasować.

Jak powstaje bańka informacyjna

Bańka informacyjna – proces radykalizacji

Po opisaniu procesu zdobywania informacji o użytkowniku przychodzi czas na opisanie mechanizmu działania i radykalizacji baniek informacyjnych. Bańki informacyjne najczęściej działają na takiej zasadzie, że twórcy, którzy w ramach nich działają, tworzą treści o określonym nacechowaniu. W obecnych czasach twórcy są w stanie dowiedzieć się w co ludzie najczęściej klikają, jakie treści lubią najbardziej oraz jak długo daną treść przeglądają. Wiedza ta jest pozyskiwana z narzędzi analitycznych dołączanych do portali informacyjnych lub istniejących w mediach społecznościowych.

Poniżej przedstawiłem model, który prezentuje jak radykalizuje się bańka informacyjna. W modelu użyłem Awatarów użytkowników, źródła informacji, strzałek reprezentujących ciągłe podłączenie Awatara do źródła informacji oraz kolorów ilustrujących nacechowanie źródła danych oraz Awatarów.

Użytkownicy o umiarkowanych poglądach

Rysunek numer cztery pokazuje stan, w którym źródło informacji posiada określone nacechowanie, w tym przypadku zaznaczone kolorem czerwonym. Intensywność koloru jest umiarkowana, co powoduje, że przyciągani są umiarkowani użytkownicy. Jednak z czasem się to zmienia.

Radykalizacja źródła informacyjnego

W momencie gdy użytkownicy ujawniają tendencje do zainteresowania określonymi treściami ze źródła, również źródło dostosowuje się do preferencji użytkowników oferując im więcej najczęściej wybieranych (klikanych) treści. Na rysunku numer pięć widać jak źródło oraz odbiorcy powoli zaczynają się radykalizować, co symbolizuje coraz intensywniejszy kolor.

Tak powstaje bańka informacyjna

W końcowej fazie źródło informacji wraz z odbiorcami stają się radykałami. Wtedy można mówić o radykalnej bańce informacyjnej (rys. nr 6). Kolory są już bardzo intensywne i można uznać, że odbiorcy stają się bardzo podobni do źródeł, z których czerpią swoje informacje. Jest to symbolizowane przez dostosowanie kolorystyczne.

Bańka informacyjna – i co potem?

Syndrom oblężonej twierdzy

Zamknięcie w bańce informacyjnej powoduje radykalizację w ramach swojej bańki – dominuje syndrom oblężonej twierdzy. Ludzie zamknięci w bańkach mogą mieć problem z obiektywnym osądem rzeczywistości, gdyż patrzą tylko przez pryzmat swojej bańki informacyjnej. Brak dostępu do informacji sprzecznych z daną bańką powoduje, że ludzie są jakby z innych planet. Chcąc gdzieś przynależeć traktują bańkę jako coś dobrego. Często bezkrytycznie kochając liderów w swoich bańkach mitologizują ich. Bańka zaczyna przypominać sektę, a odstępstwo od sekty jest surowo karane poprzez hejt.

Wyidealizowany świat

Ludzie zamknięci w bańkach stają się mało krytyczni, ponieważ nie żyją w świecie realnym (który nie jest czarno-biały). Zamiast tego żyją w wyidealizowanym świecie, w którym są my i oni – czyli ci, co nie są tacy jak my – wrogowie. Zamknięcie w bańce ułatwia szybką i bezkrytyczną ocenę innych – ich przyporządkowanie do danej kategorii i bańki. Szybko etykietując my-oni traci się szansę na poznanie nowych ludzi o odmiennych poglądach. Podczas zetknięcia dwóch radykalnych baniek nie ma pola do dyskusji – emocje biorą górę.

Walka informacyjna

Ciekawostką jest fakt, iż bańki informacyjne odgrywają rolę w tzw. nowoczesnej teorii walki informacyjnej. Wykorzystując bańki można dokonywać kontrolowanych rewolucji, jak np. arabska wiosna. Dzieje się tak, ponieważ istnieją też meta-bańki informacyjne działające w ramach pewnych światopoglądów.

Jest to pierwszy wpis z cyklu wpisów obrazujących wpływ nowoczesnej technologii na społeczeństwo. Kontynuacją niniejszego artykułu jest część druga dostępna pod adresem: https://uczesane-mysli.pl/technologie/selekcja-baniek-informacyjnych/.