Wpływ technologii na społeczeństwo. Część 2 – Selekcja baniek informacyjnych

W poprzednim artykule opisany został wpływ technologii na społeczeństwo pod kątem tworzenia się baniek informacyjnych https://uczesane-mysli.pl/relacje-z-innymi/zamknieci-w-bance-informacyjnej. W niniejszym artykule skupimy się na podejściu jednostki ukierunkowanym na zminimalizowanie wpływu szkodliwych baniek informacyjnych na jej życie. Aby to osiągnąć, przyjrzymy się bliżej na czym polega selekcja baniek informacyjnych.

Obecnie żyjemy w czasach informatyzacji (informacja jest tym, czym na początku XX wieku była ropa naftowa) i to informacja kształtuje dzisiaj poglądy społeczeństw. Na przestrzeni wieków w interesie różnych grup leżało to, aby ludzie byli zewnątrzsterowni, tzn. aby ich poczucie własnej wartości umocowane było na czyjejś opinii i aby polegali na zewnętrznych decyzjach. W podobny sposób kształtuje nas rodzina, religia, szkoła. Ktoś mówi nam co jest dobre, a czego unikać. W związku z tym od zawsze staraliśmy się sprostać zewnętrznym wymaganiom. Proces ten nazywa się uspołecznieniem. Będąc dorosłymi sami zaczynamy wybierać podobne bańki, a właściwie to twórcy w ich ramach zaczynają wybierać za nas, prezentując nam określone treści. My natomiast zamieniamy poprzednie bańki i modele światopoglądowe na coś nowego, lecz często podobnego do tego, co już znamy.

Pewną odporność na tego typu zależności prezentują osoby, które cechują się pewnością siebie i klarownością własnych wartości. Innymi słowy, są wewnątrzsterowne. Poniżej widzimy oś łączącą dwa bieguny: autonomię i zależność. Gdzie byś umieścił siebie na tej osi?

Budowa krytycznego myślenia poprzez zaglądanie do różnych baniek informacyjnych

W strategii tej zamieniamy się w dziennikarza starającego się poznać więcej niż jeden punkt widzenia na daną sprawę. Budujemy podejście obserwatora i powstrzymujemy się od natychmiastowej oceny. Trenujemy krytyczne myślenie wraz z próbą „wejścia w głowę” osób z innej bańki. W tym momencie zadajemy sobie pytanie: Dlaczego mogą mieć rację?

Strategia ta ma ogromną zaletę np. gdy wykonujemy czynności zarobkowe z tego powodu, że nie bierzemy na wiarę tego, co ktoś nam przekazuje. Zamiast tego staramy się zweryfikować prawdziwość tego, co słyszymy i skonfrontować to z dostępną nam wiedzą z innych źródeł. W ten sposób wzmacniamy swoją wewnątrzsterowność.

Omawiana strategia daje nam możliwość wejścia do bańki na chwilę, przyjrzenia się jej zawartości oraz wzięcia z niej tego, czego aktualnie potrzebujemy.

Diagram prezentuje dwie skrajnie przeciwstawne bańki wraz z ich odbiorcami oraz osobę o odmiennych od nich poglądach (określone kolory), która zagląda do obydwu baniek chcąc pozyskać z nich informacje.

Dieta niskoinformacyjna

Druga strategia odnosi się do umiejętnego korzystania z informacji. Na czym polega dieta niskoinformacyjna? W pierwszej kolejności należy zadać sobie pytanie: Skąd czerpiesz informacje? Warto przeanalizować serwisy i źródła, z których korzystamy i krytycznie je ocenić pod kątem wartości i obiektywizmu. Na tej podstawie spróbować odciąć mało wartościowe i mało obiektywne newsy sensacyjne, zwracając uwagę na tzw. clickbaity, które są obliczone tylko na kliknięcia.

Następnie warto się zastanowić nad tym, ile czasu poświęcamy na analizę wszelkich źródeł informacyjnych oraz jak się czujemy po ich obejrzeniu/przeczytaniu. Ładunek emocjonalny tych treści jest często negatywny i po ich odbiorze możemy mieć poczucie zmarnowanego czasu przy relatywnie niskiej korzyści poznawczej z informacji masowej.

Jak podejść do diety niskoinformacyjnej? Jedną z metod wprowadzania zmian jest metoda dokonywania zmian przez świadomość. Polega ona na wykonywaniu czynności, od której chcemy odejść z pełną świadomością tego konsekwencji, głównie dalekosiężnych oraz celu. W większości przypadków, np. nałogów, wyłączamy świadomość, tym samym oszukując samych siebie. Oddając się nałogowi myślimy o czymś zupełnie innym. W kontekście diety niskoinformacyjnej warto podczas sięgania po informacje zadać sobie pytania: Czego tam szukam? Po co to robię? Może się okazać, że szukamy tam rozrywki lub chcemy zabić czas.

W przestrzeni internetowej zaczynają powstawać kanały informacyjne, których twórcy starają się opierać na faktach, a nie tworzyć własną propagandę. Zajmują się polityką, gospodarką, rozwojem osobistym. Nieraz warto zainwestować w płatne portale prezentujące wnikliwe i obiektywne analizy. Tak właśnie może zacząć się nasza selekcja baniek informacyjnych.

Powyższe zdjęcie pokazuje przykład braku obiektywizmu telewizji CNN w USA.

Twoja bańka

Strategia ta polega na świadomym odfiltrowaniu baniek i wyborze takiej, która Cię wspiera, np. zawodowo. Trudno jest bowiem odrzucić zupełnie wszystkie bańki. Tych świadomie wybranych może być wiele. Co istotne – ważne są ich jakościowe treści, nienacechowane fundamentalizmem.

Wybierając swoją bańkę nie pozostawaj wobec niej bezkrytyczny, ponieważ również w obrębie wyselekcjonowanych baniek mogą zachodzić zmiany, a sama treść może ewoluować w różnym kierunku. Łatwo wtedy ulec iluzji: skoro znam to środowisko, to ufam mu bezgranicznie. Przykład: twórcy obserwowanej przez Ciebie bańki od lat zajmowali się propagowaniem wiedzy o zdrowym stylu życia, lecz od niedawna zaczęli również prezentować treści nacechowane politycznie, z którymi się nie zgadzasz.

Podsumowanie

Czy Twoja bańka wspiera Twój rozwój wertykalny czy horyzontalny? Przez rozwój wertykalny rozumiemy rozwój w jednej lub wielu komplementarnych dziedzinach, w których zdobywasz nową wiedzę i kompetencje, a to pozwala Ci piąć się wyżej w kontekście Twoich ambicji i rozwoju. Masz pewien cel i konsekwentnie do niego dążysz strategicznie wybierając określone zasoby, które pomogą Ci w realizacji tego celu. Rozwój horyzontalny polega natomiast na budowaniu doświadczeń życiowych, niezwiązanych z większym celem czy ambicjami. Ma na celu rozrywkę, zdobywanie niezależnych doświadczeń, relacji czy odkrywanie swoich pasji.

Dla zachowania równowagi istotny jest jeden i drugi typ rozwoju. W momencie, gdy jeden z nich zaczyna znacznie przeważać grozi to np. szybkim wypaleniem zawodowym (przewaga rozwoju wertykalnego), czy stagnacją (przewaga rozwoju horyzontalnego). Ilustracją obu typów mogą być drzewa. Topola dobrze obrazuje rozwój wertykalny, podczas gdy krzewy malin rozrastając się po ziemi stanowią porównanie dla rozwoju horyzontalnego. Połączenie obu stanowi obraz dębu, który wzrastając sukcesywnie na wysokość jednocześnie rozrasta się na boki, pozostając stabilnym i długowiecznym drzewem.

Problem baniek ma dwojaką naturę: psychologiczną i technologiczną. Algorytmy mediów społecznościowych tworzą iluzję wyboru, na którą najbardziej narażeni są ludzie zewnątrzsterowni, z uwagi na brak krytycyzmu w stosunku do prezentowanych treści oraz silną potrzebę przynależności. Selekcja baniek informacyjnych jest zaś dobrym wyborem, który zawsze będzie wspierał naszą autonomię.

W następnym artykule opiszemy drogę do wewnątrzsterowności na podstawie książki Nathaniela Brandena (link do artykułu: https://uczesane-mysli.pl/polecane-ksiazki/6-filarow-poczucia-wlasnej-wartosci/).